Za pośrednictwem Systemu Elektronicznego Nadzoru Transportu, w skrócie określanego jako SENT, Krajowa Administracja Skarbowa może monitorować drogowy i kolejowy przewóz tak zwanych towarów wrażliwych, takich jak susz tytoniowy, alkohol, określone produkty lecznicze i wyroby medyczne, a ponadto obrót paliwami opałowymi. System ten wprowadzono do naszego porządku ustawą z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów.
Od 2017 r. przewoźnicy zajmujący się transportem towarów wrażliwych, a także nadawcy i odbiorcy tych towarów, mają obowiązek dokonania zgłoszenia takiego przewozu w SENT. Listę produktów podlegających rejestracji w systemie zawiera art. 3 ust. 2 ww. ustawy. W 2022 r. systemem SENT zostały objęte nowe grupy towarów: CN 2701 (m.in. węgiel, brykiet) i CN 2704 (m.in. koks i półkoks z węgla), o masie większej niż 500 kg.
W SENT monitoruje się przewóz i obrót towarów rozpoczynający się i kończący się na terytorium Polski oraz poza Polską, rozpoczynający się i kończący się poza terytorium naszego kraju, a także rozpoczynający się poza Polską i kończący się w Polsce. Stosuje się go zatem do dostaw krajowych, w ramach wewnątrzwspólnotowej dostawy/nabycia towaru oraz w imporcie i eksporcie.
Jak działa SENT?
System Elektronicznego Nadzoru Towarów pozwala na nadzorowanie i monitorowanie przewozu towarów wrażliwych za pomocą następujących środków technicznych:
- rejestru zgłoszeń wraz z modułem gromadzącym i przetwarzającym dane geolokalizacyjne, który jest prowadzony w systemie teleinformatycznym, przez szefa KAS;
- lokalizatora;
- zewnętrznego systemu lokalizacji, który przekazuje do rejestru dane geolokalizacyjne środka transportu.
SENT stanowi integralną część większej platformy informatycznej – Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC).
Kto jest zobowiązany do rejestracji przewozów w SENT?
Obowiązek przesyłania zgłoszeń do SENT, a następnie ich aktualizacji, spoczywa na podmiotach, które ustawa klasyfikuje jako: podmiot wysyłający, przewoźnik i podmiot odbierający. Zgłoszenia do rejestru mogą dokonywać nie tylko sami przedsiębiorcy, ale i upoważnione przez nich osoby, działające w ich imieniu oraz na ich ryzyko. Zakres takiego pełnomocnictwa ustala się indywidualnie. Podmiot wysyłający, przewoźnik lub podmiot odbierający mogą udzielić zarówno pełnomocnictwa ogólnego, jak i szczególnego.
SENT a przewóz towarów do osób fizycznych
Co do zasady, jeżeli przewóz towarów wymienionych w ustawie jest realizowany do osób fizycznych, nie trzeba rejestrować go w SENT. Obowiązek ten istnieje tylko w odniesieniu do przewozu paliw opałowych i to niezależnie od ich ilości.
Realizacja zgłoszeń w SENT
Jeżeli przewóz towaru rozpoczyna się w kraju, podmiot wysyłający przed jego rozpoczęciem ma obowiązek przesłać do rejestru zgłoszenie, uzyskać numer referencyjny dla tego zgłoszenia i przekazać ten numer przewoźnikowi. Gdy mamy natomiast do czynienia z dostawą towarów w rozumieniu ustawy o VAT, podmiot wysyłający powinien również przekazać numer referencyjny podmiotowi odbierającemu. Zgłoszenie zawiera informacje takie jak planowana data rozpoczęcia przewozu, dane podmiotu wysyłającego, numer identyfikacji podmiotu wysyłającego.
Do obowiązków przewoźnika należy natomiast uzupełnienie zgłoszenia o m.in. swoje dane, numer identyfikacji podatkowej, numery rejestracyjne środka transportu, datę faktycznego rozpoczęcia przewozu. Przewoźnik nie może rozpocząć przewozu bez numeru referencyjnego, dokumentu zastępującego zgłoszenie i potwierdzenia przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie. Należy pamiętać, że numer referencyjny jest ważny przez 10 dni od dnia jego nadania.
W przypadku dostawy towarów podmiot odbierający uzupełnia natomiast zgłoszenie o informację o odbiorze towaru, nie później niż w dniu roboczym następującym po dniu dostarczenia towaru.
Każdy z podmiotów uczestniczących w przewozie towarów wrażliwych podlegających zgłoszeniu w SENT ma ponadto obowiązek niezwłocznego aktualizowania danych zawartych w zgłoszeniu w takim zakresie, w jakim byli zobowiązani do ich zgłoszenia.
Kary za niedopełnienie lub naruszenie obowiązków wynikających z SENT
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy, gdy podczas kontroli przewozu dojdzie do stwierdzenia, że towar nie odpowiada co do rodzaju, ilości, masy lub objętości towarowi wskazanemu w zgłoszeniu albo przewóz towarów wiąże się ze zwiększonym ryzykiem, na środek transportu lub towar mogą zostać nałożone zamknięcia urzędowe. Za tego rodzaju naruszenie ustawa przewiduje także karę pieniężną.
W przypadku nałożenia na środek transportu lub towar zamknięć urzędowych przewoźnik jest zobowiązany do uiszczenia kaucji w wysokości 2 tys. zł. Powinien również przedstawić środek transportu organowi Krajowej Administracji Skarbowej wskazanemu w protokole kontroli, w dacie zakończenia przewozu towaru, w miejscu dostarczenia towaru lub miejscu zakończenia przewozu na terytorium kraju w celu usunięcia tych zamknięć.
Ustawa w art. 24 ust. 1 wprowadza również sankcje za m.in. niedokonanie aktualizacji zgłoszenia lub zgłoszenie innych danych, niezgodnych ze stanem faktycznym. W takiej sytuacji odpowiednio na podmiot wysyłający, przewoźnika albo podmiot odbierający, zostanie nałożona kara pieniężna w wysokości 10 tys. zł.
Jeżeli z kolei w trakcie kontroli przewozu towarów dojdzie do ujawnienia niedokonania zgłoszenia lub kierujący nie przedstawi numeru referencyjnego dla dokonywanego przewozu, towar albo środek transportu wraz z tym towarem mogą zostać zatrzymane. Za niedokonanie zgłoszenia w SENT grożą w dodatku kary pieniężne w wysokości 20 tys. zł, o czym mowa w art. 21 ust. 1 i art. 22 ust. 1.
Odpowiedzialność finansową za niedopełnienie obowiązków wynikających z ustawy ponoszą podmioty, które zostały zdefiniowane w niej jako podmiot wysyłający, przewoźnik i podmiot odbierający, a nie osoby przez nie upoważnione. Wynika to z treści art. 9 ust. 3, wskazującego, że przesłanie, uzupełnienie i aktualizacja zgłoszenia oraz przesłanie miesięcznego zestawienia informacji dotyczących okresowych umów przez przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika podmiotu wysyłającego, podmiotu odbierającego, przewoźnika, podmiotu sprzedającego oraz podmiotu nabywającego pociągają za sobą skutki dla reprezentowanego.